รายละเอียดบทคัดย่อ


วิเชียร เกิดสุข . บทเรียนจากการทดสอบและขยายผลของการปลูกถั่วลิสงหลังนาโดยไม่อาศัยน้ำชลประทาน.  ใน: รายงานการสัมมนาระบบการทำฟาร์ม ครั้งที่ 7 : . ระหว่างวันที่ 26-29 มีนาคม 2533 ณ โรงแรมวังใต้ จ. สุราษฎร์ธานี.  น.154-167.

บทคัดย่อ

         โครงการระบบวิจัยการทำฟาร์ม มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้ทำการศึกษาและทดสอบระบบการปลูกถั่วลิสงหลังนาโดยไม่ใช้น้ำชลประทาน มาตั้งแต่ปี 2523-2524 โดยได้ไปศึกษาวิธีการปฏิบัติของเกษตรกรที่ อ.ปราสาท จ.สุรินทร์ แล้วนำมาทดสอบที่บ้านชำจาน อ.เมือง จ.ขอนแก่น เมื่อพบว่าได้ผลจึงได้ร่วมมือกับกรมส่งเสริมการเกษตรในการทดสอบเชิงขยายออกไปในหลายท้องที่ใน จ.ขอนแก่น บทเรียนที่ได้รับจากการดำเนินงานเรื่องนี้ ชี้ให้เห็นประเด็นสำคัญที่เป็นหลักการในการพัฒนาเทคโนโลยีให้เหมาะสมกับเงื่อนไข และเป็นที่ยอมรับของเกษตรกร หลายประการ ที่สำคัญได้แก่ 1) เทคโนโลยีแต่ละอย่างมีเงือนไขความเหมาะสมเฉพาะตัว ในการพัฒนาและขยายผลเทคโนโลยีแต่ละอย่าง จำเป็นที่จะต้องศึกษาให้เข้าใจเงื่อนไขนั้น ๆ ให้ถ่องแท้ 2) การศึกษาเทคโนโลยีที่เกษตรกรใช้อยู่เป็นสิ่งที่มีประโยชน์ 3) การศึกษาเทคโนโลยีที่เกษตรกรใช้อยู่ จำเป็นต้องทำความเข้าใจกับวิธีปฏิบัติให้ถ่องแท้ และควรจะได้เห็นการปฏิบัติจริงด้วย ตามปกติเทคโนโลยีแต่ละอย่างจะมีจุดวิกฤตในเรื่องการปฏิบัติเพียงไม่กี่จุด ซึ่งจะต้องศึกษาให้เข้าใจจริง ๆ 4) การนำเทคโนโลยีจากที่หนึ่งไปใช้ในอีกที่หนึ่ง จะต้องมีการปรับให้เหมาะสมกับสภาพและเงื่อนไขของท้องที่ใหม่ 5) การถ่ายทอดระหว่างเกษตรกรด้วยกัน (famer-to-famar) เป็นวิธีการที่ได้ผลและมีประสิทธิภาพมาก 6) ในการทดสอบเทคโนโลยีในไร่นาเกษตรกรควรจะให้เกษตรกรมีส่วนร่วมในการกำหนดกรรมวิธีที่ทดสอบด้วย และกรรมวิธีที่ทดสอบ ไม่ควรจะกำหนดตายตัว แต่ควรจะเปิดโอกาสให้มีการปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสมกับสถานการณ์ 7) เทคโนโลยีของชาวบ้านสามารถปรับปรุงให้ดีขึ้นไปได้อีก 8) ผลการทดสอบในช่วงการเรียนรู้ ไม่ควรนำมาใช้ในการประเมินผลทางด้านเศรษฐศาสตร์ การประเมินผลในช่วงนี้ ควรจะถือผลการประเมินโดยเกษตรกรเป็นหลัก 9) ค่าเสียโอกาสของแรงงานในกรณีที่ต่างกันจะไม่เท่ากัน 10) การแข่งขันกับพืชเศรษฐกิจอื่นเป็นปัจจัยสำคัญในการยอมรับเทคโนโลยีของเกษตรกร 11) การวิเคราะห์พื้นที่ระยะสั้น ๆ สามารถ จะทำความเข้าใจกับสภาพและเงื่อนไขต่าง ๆ ได้ระดับหนึ่งเท่านั้น ก่อนที่จะขยายผลเทคโนโลยีอันใดอันหนึ่งไปยังท้องที่อื่นในวงกว้าง ควรจะได้มีการทดสอบเพื่อยืนยันผลให้แน่ใจเสียก่อน และ 12) การศึกษาในวงจำกัดอาจส่งผลไปถึงนโยบายในการดำเนินงานในวงกว้างได้