บทคัดย่อ
ระบบการผลิตยางพาราของไทย ผลผลิตส่วนใหญ่มาจากผลผลิตของเกษตรกรชาวสวนยางขนาดเล็ก
ดังนั้นการพัฒนาระบบการผลิตยางพาราของไทย จึงจำเป็นต้องพัฒนาตั้งแต่ระดับฐานรากของระบบการผลิต
ยางพารา เพื่อยกระดับรายได้และความเป็นอยู่ของครัวเรือน ซึ่งจากการศึกษาระบบเศรษฐกิจครัวเรือนพบว่า การ
เพิ่มความหลากหลายทางชีวภาพในสวนยางพารา สามารถเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรชาวสวนยางและเป็นทางเลือก
ใหม่สำหรับชาวสวนยางในภาคใต้ ซึ่งจากการศึกษาแสดงให้เห็นว่า ระบบการผลิตร่วมกับพืชแซม (สับปะรด) ระบบ
การทำฟาร์มสวนยางร่วมกับไม้ผล (มังคุดและทุเรียน) และระบบการผลิตการทำฟาร์มสวนยางร่วมกับไร่นาสวนผสม
(ไม้ผลและเลี้ยงปลา) เป็นระบบที่ทำรายได้ให้กับครัวเรือนเกษตรกรชาวสวนยางสูง เมื่อเทียบกับระบบอื่นๆ ซึ่งใน
การตัดสินใจเลือกกิจกรรมใดเพื่อเพิ่มรายได้ครัวเรือนนั้น เกษตรกรต้องพิจารณาปัจจัยทางกายภาพ ชีวภาพ สังคม
และเศรษฐกิจ