เกษตรยั่งยืนเป็นความสัมพันธ์ระหว่างระบบสังคมและระบบนิเวศน์ การก้าวสู่สังคมเกษตรยั่งยืน จำเป็นต้องอาศัยเครื่องมือกลไกและความคิดเชิงกระบวนการในการทำงานเชิงปฏิบัติการร่วมกับชุมชน บทความนี้เสนอกลไกการทำงานที่เกี่ยวกับการเสริมสร้างสมรรถนะของเกษตรกร กลุ่มและเครือข่ายเพื่อพัฒนาสู่สังคมเกษตรยั่งยืน โดยใช้กรณีศึกษาชุมชนจากระบบการผลิตพืขผักปลอดสารพิษ จ.เชียงใหม่ กลุ่มเกษตรกรปลูกข้าวอินทรีย์ จ.พะเยา และชมรมผู้ปลูกมะม่วง จ.พิษณุโลก