ประเด็นสำคัญที่จะให้การพัฒนาระบบเป็นไปอย่างเหมาะสม ต้องมีความเข้าใจในระบบพื้นฐานที่เป็นอยู่ เช่น ในกรณีของการพัฒนาระบบการปลูกพืชในนาของภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะต้องเข้าใจปัญหาและศักยภาพของที่นาประเภทต่าง ๆ และลำดับขั้นต่าง ๆ อย่างชัดเจน จึงจะทำให้งานพัฒนาสัมฤทธิผลอย่างมีประสิทธิภาพ ที่นาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือแบ่งออกได้เป็น 5 ประเภทใหญ่ ๆ ซึ่งได้แก่ นาโคก นาฮอม หาห้วย นาทุ่ง และนาทาม และยังแบ่งย่อยลงไปได้อีกภายในแต่ละประเภทเป็นนาดอน นากลาง และนาลุ่ม วิวัฒนาการของการใช้นาที่ในภูมิภาคนี้เริ่มจากการทำไร่ข้าว แล้วตมด้วยการทำนาดำเมื่อพื้นที่เหมาะสม นาที่มีการพัฒนาในรุ่นแรก ๆ ได้แก่นาห้วยเป็นส่วนใหญ่ แต่เมื่อมีระบบการผลิตเป็นการค้าขึ้นนาทุ่งจึงเริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้น และจากความจำเป็นในการขยายที่นาตามการปลูกพืชไร่ จึงทำให้เกิดาฮอมและนาโคกข้น ทั้งเพื่อเป็นการประกันการได้ผลผลิตในภสาพน้ำที่แปรปรวน อัตราเสี่ยงสูง และจำนวนผลผลิตที่ต้องการเพิ่มขึ้น ปัจจัยที่มีผลกระทบต่อถาวรภาพของความอุดมสมบูรณ์ของดินนาอาจแบ่งออกได้เป็น 2 ด้าน คือ ผลกระทบในทางบวกและผลกระทบในทางลบ ผลบวกที่พบในสภาพความเป็นจริงได้แก่ ตะกอนดินทับถมเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ ต้นไม้ในนาช่วยหมุนเวียนธาตุอาหาร การเลี้ยงสัตว์ทำให้ได้ปุ๋ยคอก การขยายการใช้ปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยเคมี การพัฒนาการชลประทานทำให้มีเสถียรภาพและเกษตรกรกล้าลงทุนจัดการดิน และการปลูกฤดูแล้ที่ต้องการการบำรุงดินมากจนมีผลกค้างให้กับการผลิตข้าว เป็นต้น ผลลบที่พบได้แก่ การใช้พื้นที่ดินอย่างต่อเนื่องในสภาพขาดการบำรุงรักษาดินอย่างเหมาะสม ปริมาณน้ำไม่แน่นอนเกษตรกไม่กล้าลงทุนบำรุงดิน การพังทะลายของดิน การสร้างเขื่อนลดผลประโยชน์จากตะกอนทับถม และการพัฒนาแหล่งน้ำเพิ่มการขยายตัวของดินเกลือ ถาวรภาพของความอุดมสมบูรณ์ของดินน่าจะอยู่ในระดับสูงในดินนาทม และน้อยลงไปในสภาพนาทุ่ง นาห้วย นาฮอม และนาโคก ตามลำดับและในประเภทนาเดียวกันนั้น นาดอนในระบบของนาอมและนาโคกอาจมีถวรภาพต่ำสุดในขณะที่นาดอนของห้วยและนาทุ่งอาจมีถาวรภาพพอสมควรเนื่องจากมีปัจจัยสภาพแวดล้อมอย่างอื่น ๆ สนับสนุนอยู่ สำหรับนากลางและนาลุ่มนั้นอาจจะยังมีถาวรภาพค่อนข้างดีในทุกประเภทของที่นา แต่ก็เป็นไปตามลำดับดังกล่าวข้างต้น ประเด็นสำคัญที่ช่วยรักษาให้ถาวรภาพของความอุดมสมบูรณ์ของดินนายังดีอยู่นั้นมีอยู่ 2 ประเด็นหลัก ๆ คือ สภาพธรรมชาติที่ยังมีอยู่ เช่น ปริมาณดินตะกอน ปริมาณต้นไม้ในพื้นที่ และความยากง่ายในการควบคุมน้ำเพื่อการเกษตร และสภาพที่มนุษย์จัดการขึ้นเช่น การชลประทาน การปลูกพืชฤดูแล้ง และการเลี้ยงสัตว์ อย่างไรก็ตามประเด็นที่อาจต้องระวังเป็นอย่างมากคือการจัดระบบชลประทานในเขตที่มีศักยภาพของดินเกลือ อาจก่อให้เกิดผลเสียต่อถาวรภาพของความอุดม-สมบูรณ์ของดินนาได้อย่างกว้างขวางและรุนแรงในระยะยาว ลู่ทางที่ควรศึกษาก็คือการลดความรุนแรงของผลกระทบและเพิ่มเติมในการพัฒนาศักยภาพของพื้นที่ให้มีโอกาสที่จะเพิ่มถาวรภาพของความอุดมสมบูรณ์ของดินนาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือต่อไป