รายละเอียดบทคัดย่อ


 . การพัฒนาระบบการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อพึ่งพาตนเองที่ยั่งยืนของจังหวัดน่าน.  ใน: รายงานการสัมมนาระบบเกษตรแห่งชาติ ครั้งที่ 6 :ระบบเกษตรเพื่อความสมดุลของชีวิตและสิ่งแวดล้อม (Agricultural Systems - Save the World to Save Life) . ระหว่างวันที่ 16-18 สิงหาคม 2553 ณ โรงแรมเจ.บี. อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา.  น.56-66.

บทคัดย่อ

         กลุ่มชาวนาน่านแก้ปัญหาขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ข้าวด้วยตนเอง ด้วยการผสมสร้างพันธุ์ขึ้นใช้เองและรวมกลุ่มกันผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อขายให้กลุ่มอื่น แต่พบปัญหาพันธุ์ปนและยังไม่เป็นระบบการผลิตพันธุ์ที่มีประสิทธิภาพซึ่งจำเป็น ต้องวิจัยกระบวนการจัดการความรู้ (knowledge management) เพื่อการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอย่างเป็นระบบ และสนับสนุนให้เกิดกลไกการทำงานร่วมกันของเครือข่ายในพื้นที่ ให้เกิดการช่วยเหลือกันในการพัฒนาระบบการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวน่าน ที่สามารถพึ่งพาตนเองได้ทั้งข้าวไร่และข้าวนา จากผลการดำเนินงานร่วมกับศูนย์เรียนรู้โจ้โก้ ในมูลนิธิฮักเมืองน่าน และสำนักงานเกษตรอำเภอในพื้นที่เป้าหมาย 12 ตำบลพบว่า กลุ่มชาวนามีกระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเดิมอยู่แล้วตั้งแต่สร้างพันธุ์จนถึงผลิตเมล็ดพันธุ์ แต่ยังขึ้นอยู่กับตัวบุคคลและพื้นที่ ทั้งนี้หลังจากสนับสนุนให้เกิดกระบวนการจัดการการผลิตพันธุ์ข้าวอย่างเป็นระบบ ทำให้กลุ่มชาวนาได้เรียนรู้สาระสำคัญของการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคือ การเรียนรู้ลักษณะประจำพันธุ์เพื่อสร้างพันธุ์ใหม่ คัดพันธุ์ปนและผลิตพันธุ์คัดและหลัก กลุ่มชาวนาเห็นด้วยกับกระบวนการจัดการ และได้ขยายพื้นที่ปลูกเพื่อเพิ่มปริมาณเมล็ดพันธุ์เพื่อใช้กันอย่างทั่วถึงและจำหน่ายสู่พื้นที่อื่น รวมทั้งจัดแบ่งภาระการผลิตเมล็ดพันธุ์ตามลำดับชั้นร่วมกัน เครือข่ายในพื้นที่ได้สนับสนุนให้เกิดระบบการผลิตที่เข้มแข็ง และพัฒนากระบวนการควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ สำหรับปัญหาขาดแคลนพันธุ์ข้าวไร่ที่รุนแรงนั้น ได้เริ่มกระบวนการพัฒนาพันธุ์แบบพึ่งตนเอง โดยจัดหาพันธุ์ข้าวไร่ที่ดีให้กลุ่มเกษตรกร ได้ทดลองปลูกและคัดไว้ใช้เป็นเชื้อพันธุ์ข้าวในพื้นที่ของตนและแลกเปลี่ยนพันธุ์ระหว่างกันต่อไป นอกจากนี้ได้สรุปกลไกความร่วมมือกับเครือข่ายทำงานในพื้นที่เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและสร้างความยั่งยืนให้กับระบบการผลิตพันธุ์ข้าว