บทคัดย่อ
การวิเคราะห์ประเด็นปัญหาในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน พบว่า ปัญหาที่สำคัญ ได้แก่ ปัญหาผลผลิตต่ำ เกษตรกรขาดความรู้ในการผลิตพืช ศัตรูพืช ปัญหาหนี้สิน และปัจจัยการผลิตราคาแพง การผลิตมีทั้งผลิตแบบเชิงเดี่ยวและแบบผสมผสานแต่ขาดการวางแผนและเทคโนโลยีที่เหมาะสมทำให้เกษตรกรได้ผลผลิตต่ำและมีรายได้ต่ำ จึงจำเป็นต้องพัฒนาและปรับเปลี่ยนระบบการผลิตเพื่อให้เกษตรกรมีรายได้มากขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ได้รูปแบบการผลิตพืชที่เหมาะสมตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนและเพื่อพัฒนาแปลงต้นแบบให้เป็นศูนย์เรียนรู้และขยายผลในชุมชนดำเนินการในปี 2551-2553 มี 2 กิจกรรม คือ 1) การพัฒนาและทดสอบเทคโนโลยีระบบการปลูกพืชในพื้นที่ข้าวเป็นหลัก ดำเนินการที่จังหวัดขอนแก่น สกลนครหนองบัวลำภู อุดรธานีและมุกดาหาร เกษตรกรร่วมทดสอบ 21 ราย และ 2) การพัฒนาและทดสอบเทคโนโลยีระบบการปลูกพืชในพื้นที่พืชไร่เป็นหลัก ดำเนินการที่จังหวัดขอนแก่น และ กาฬสินธุ์ เกษตรกรร่วมทดสอบ 14 ราย การดำเนินงานจะพัฒนาเกษตรกรตามศักยภาพของพื้นที่และทรัพยากรที่มีอยู่ โดยวางแผนวิจัยร่วมกับเกษตรกรเน้นการปรับเปลี่ยนระบบพืชเดี่ยวเป็นระบบเกษตรผสมผสานโดยนำเทคโนโลยีด้านพืชเข้าไปพัฒนาและทดสอบ ตลอดจนพัฒนาการผลิตพืชเดิมของเกษตรกรโดยนำเทคโนโลยีของกรมวิชาการเกษตรเข้าทดสอบ ผลการดำเนินงาน พบว่ากิจกรรมที่ 1 มีการผลิต 3 รูปแบบ คือ 1) การผลิตพืชผสมผสาน 2) การผลิตพืชหลังนา และ 3) การผลิตพืชและสัตว์แบบผสมผสาน มีเกษตรกรต้นแบบ 8 ราย และ กิจกรรมที่ 2 มีการผลิต 2 รูปแบบคือ 1) การผลิตแบบอินทรีย์ และ2) การผลิตแบบผสมผสาน มีเกษตรกรต้นแบบ 5 ราย ซึ่งเกษตรกรมีความพึงพอใจในกิจกรรมที่นำเข้าไปทดสอบอย่างไรก็ตามเกษตรกรที่ร่วมดำเนินการอีกหลายคนที่อยู่ในขั้นพัฒนาซึ่งสามารถพัฒนาเป็นเกษตรกรต้นแบบได้ ผลการขยายผล พบว่า กิจกรรมที่ 1 ขยายผลไปยังเกษตรกรในพื้นที่ 72 ราย และขยายผลผ่านการจัดงานวันนัดพบเกษตรกร ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น 301 ราย และกิจกกรมที่ 2 ขยายผลไปยังเกษตรกรในพื้นที่ 97 ราย และขยายผลผ่านการจัดงานวันนัดพบเกษตรกร ในพื้นที่จังหวัดกาฬสินธุ์ 305 ราย